Napady lęku i ataki paniki

Czym jest atak paniki?

Atak paniki to nagłe uczucie silnego lęku, któremu mogą towarzyszyć objawy somatyczne:

• kołatanie serca, duszność, ucisk w klatce piersiowej
• zawroty głowy, uczucie odrealnienia (derealizacja) lub oderwania od siebie (depersonalizacja)
• drżenie, zimne poty, nudności
• silny lęk przed śmiercią, utratą kontroli lub „zwariowaniem”

Napad może trwać od kilku do kilkudziesięciu minut i często pozostawia osobę wyczerpaną oraz w niepokoju przed kolejnym atakiem (lęk antycypacyjny).

 Jak psychodynamicznie rozumie się napady lęku?

W psychodynamicznym ujęciu, ataki paniki nie są „reakcją na nic” – to sygnał, że w psychice dzieje się coś trudnego i nieuświadomionego:

• Nierozpoznane emocje (złość, żal, smutek, poczucie winy) zostają zepchnięte do nieświadomości, ale znajdują ujście w postaci lęku.
• Lęk może wynikać z wewnętrznego konfliktu psychicznego, np. między potrzebą zależności a lękiem przed zranieniem.
• Często napady lęku pojawiają się u osób z niestabilną strukturą osobowości – takich, które mają trudność z regulowaniem emocji, przeżywaniem siebie jako spójnej osoby, zaufaniem wobec innych (np. w zaburzeniach osobowości borderline).
• U niektórych osób atak paniki może być związany z doświadczeniem traumatycznym, które nie zostało przepracowane emocjonalnie.

 Co wywołuje napady lęku?

• Stresujące wydarzenia życiowe (zmiana pracy, rozwód, strata bliskiej osoby)
• Brak kontaktu z trudnymi emocjami  np. osoba nie pozwala sobie odczuwać gniewu lub smutku
• Nadmierna samokontrola, tłumienie potrzeb i emocji
• Przewlekłe napięcie i wewnętrzne konflikty tożsamościowe (np. „jaki mam być?”, „czy mam prawo do swoich uczuć?”)

 Jak wygląda leczenie ?

W podejściu psychodynamicznym, w tym w terapii skoncentrowanej na przeniesieniu (TFP, Transference-Focused Psychotherapy), leczenie napadów lęku nie polega jedynie na objawowym „wyciszaniu” lęku, ale na zrozumieniu jego źródła.

Terapia koncentruje się na:

• Identyfikowaniu nieuświadomionych konfliktów i emocji, które przyczyniają się do powstawania lęku
• Pracy nad mechanizmami obronnymi, które mogą podtrzymywać lęk (np. tłumienie, rozszczepienie)
• Budowaniu stabilniejszego obrazu siebie i innych ludzi, co wzmacnia poczucie bezpieczeństwa psychicznego
• Analizowaniu relacji terapeutycznej, w której pacjent ma możliwość przeżycia i zrozumienia trudnych emocji w bezpieczny sposób
• To podejście dąży nie tylko do ustąpienia objawów, ale do głębokiej i trwałej zmiany struktury psychicznej, która zmniejsza podatność na nawroty lęku.

Dzięki psychoterapii pacjent może:

• lepiej zrozumieć swoje przeżycia i odkryć, że lęk często maskuje inne, trudniejsze emocje,

• nauczyć się rozpoznawać i regulować emocje, zanim doprowadzą one do napadu paniki,

• odzyskać poczucie wpływu i sprawczości w swoim życiu psychicznym,

• rozwijać zdolność do budowania stabilnych, wspierających relacji dających poczucie bezpieczeństwa,

• doświadczać rzadszych i mniej intensywnych ataków paniki.

W niektórych przypadkach wskazane może być połączenie terapii psychodynamicznej z leczeniem farmakologicznym, zwłaszcza w początkowej fazie terapii, gdy objawy są bardzo nasilone.

 Kiedy warto zgłosić się po pomoc?

Warto rozważyć terapię, jeśli:

• doświadczasz powtarzających się ataków paniki lub przewlekłego lęku
• unikasz miejsc lub sytuacji z obawy przed kolejnym atakiem
• czujesz, że lęk ogranicza Twoje życie osobiste, zawodowe lub relacyjne
• masz trudność z rozumieniem własnych emocji, reagujesz intensywnie lub impulsywnie
• chcesz głębiej zrozumieć siebie i uzyskać trwałą ulgę, a nie tylko „opanować objawy”

Napady lęku i ataki paniki mogą być przerażające, ale są też ważnym sygnałem, że psychika potrzebuje wsparcia i zrozumienia. Psychoterapia psychodynamiczna, w przeciwieństwie do metod objawowych, sięga do źródeł problemu, pracując nad zmianą w funkcjonowaniu emocjonalnym i relacyjnym. To proces wymagający czasu i zaangażowania, ale prowadzący do głębszej ulgi i większego poczucia wewnętrznej stabilności.

Yeomans, F. E., Clarkin, J. F., & Kernberg, O. F. (2015). Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu w leczeniu zaburzeń osobowości borderline. Podręcznik kliniczny.

Gabbard, G. O. (2015). Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej.